ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri vəzifəsində fəaliyyəti bu ilin sonunda başa çatacaq Ceyms Uorlik APA-ya müsahibə verib.
- 3 il ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri vəzifəsini icra etdiniz. Bu müddət ərzində fəaliyyətinizi necə qiymətləndirirsiniz? Tərəflərlə işləmək asan idimi? Sizcə, danışıqlar prosesində hansı tərəf daha səmimi idi?
- ATƏT-in Minsk Qrupunun amerikalı həmsədri vəzifəsini icra
etmək mənim üçün şərəf idi. Mən əminəm ki, Azərbaycan və Ermənistan
prezidentləri münaqişənin sülh yolu ilə həllinə sadiqdirlər və
tərəflərdən heç biri müharibə istəmir. Bizim davamlı sülhə nail
olmaq istiqamətindəki bütün səylərimiz məhz bu məqsəd istiqamətində
irəliləməyə yönəlib.
ABŞ diplomatı kimi qiymətli karyera dövrü keçdim və 30 illik
xidmətdən sonra özəl sektorda işləməyi düşünürəm.
- 3 ildə sizi aktiv və münaqişənin həllinə yaxından cəlb
olunmuş səfir kimi tanıdıq. Deyə bilərikmi ki, sizin istefa
vermənizə səbəb bezməyiniz və vasitəçiliyin müsbət nəticə
vermədiyini görməyinizlə bağlı oldu?
- ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri vəzifəsindən istefa
verməyim tamamilə şəxsi səbəblərlə bağlıdır. Mən ABŞ diplomatı kimi
qiymətli karyera dövrü keçdim və 30 illik xidmətdən sonra özəl
sektorda işləməyi düşünürəm.
- Yeni səfirin adı hansı müddətə məlum olacaq? Yeni ildən
Minsk qrupunda artıq 2 yeni həmsədr fəaliyyət göstərəcək. Bu
dəyişiklik münaqişənin həllinə necə töhfə verə bilər?
- Müvəqqəti həmsədr yaxın gələcəkdə elan olunacaq. Davamlı sülhə
nail olmaq istiqamətində işləyən vasitəçilər kimi Minsk qrupu
həmsədrlərinin rolu davam edəcək. Mən tamamilə əminəm ki, növbəti
amerikalı həmsədr bu məqsədə nail olmaq istiqamətində işləməyə
davam edəcək.
- Səfirlik müddətiniz dövründə təmas xəttində bir neçə dəfə
gərginliklər baş verdi. Lakin ən böyük toqquşma bu ilin aprelində
oldu. Aprel hadisələri ilə bağlı Minsk qrupu səylərinin
artırılmasından sonra azərbaycanlılarda münaqişənin həlli ilə bağlı
ümid yarandı. Lakin son 1-2 aydır ki, proses əvvəlki vəziyyətə
qayıdıb. Bunun səbəbi nədir? Sizcə, münaqişənin həlli çox uzaqdır?
Və proses hazırda hansı mərhələdədir?
- Masa üzərində hərtərəfli sülhə nail olmaq istiqamətində bazanı
formalaşdıra biləcək yaxşı ideyalar və təkliflər, elementlər var.
İstənilən danışıqlar prosesində olduğu kimi, üzərində işlənilməli
olan müəyyən fikir ayrılıqları olsa da, prezidentlər İlham Əliyev
və Serj Sarkisyan sülh yolu ilə irəliləməyə sadiqliklərini ifadə
ediblər. Bizim indi daha çox görməyə ehtiyac duyduğumuz məsələ bu
danışıqlar istiqamətində irəliləmək öhdəliyini üzərilərinə
götürmələri ilə bağlı prezidentlərin siyasi iradə nümayiş
etdirməsidir.
- Son dövrlər Azərbaycan tərəfdən münaqişənin qarşı tərəfi
ilə bağlı ritorik bəyanatların sayı azalıb. Ermənistan tərəfdən isə
əksinə, müxtəlif bəyanatlar olur. Ermənistan prezidenti
bəyanatlarından birində Dağlıq Qarabağın ya müstəqil, ya da
Ermənistana birləşik ola biləcəyini deyir və ya Dağlıq Qarabağın
adının dəyişdirilməsi səylərini ortaya atırlar. Bütün bunların
fonunda deyə bilərikmi ki, aprel hadisələrindən sonrakı proses məhz
Ermənistan tərəfdən pozuldu?
- Belə bəyanatlar nizamlama ilə bağlı xoş niyyətlə aparılan
danışıqların vacibliyini ortaya qoyur. Bundan isə regionun bütün
insanları faydalana bilər.
- ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin ofisinin
genişləndirilməsi və insidentlərin araşdırılması mexanizmlərinin
tətbiqi gündəmə gəldi. Tərəflər də razılığını bildirdi. Lakin
proses yubanır. Bununla bağlı iş gedirmi və ümumiyyətlə, bu
tədbirlər münaqişənin həllinə hansı töhfəni verə
bilər?
- Masa üzərində hərtərəfli sülhə nail olmaq istiqamətində bazanı
formalaşdıra biləcək yaxşı ideyalar və təkliflər, elementlər
var.
20 ildən artıq bir müddətdən sonra ATƏT-in fəaliyyətdə olan
sədrinin şəxsi nümayəndəsi Anjey Kaspşikin missiyasının
genişləndirilməsi düzgün istiqamətdə vacib addımdır. Vyana və
Sankt-Peterburq görüşlərində prezidentlər missiyanın
genişləndirilməsi öhdəliyini üzərilərinə götürüblər və hər iki
tərəfin rəsmiləri tərəfindən bu istiqamətdə dəstək davam edir. Biz
hazırda missiyanın genişləndirilməsinin bütün detallar üzərində
işləyirik və əminəm ki, buna nail olacağıq.
- Azərbaycan tərəfdən Minsk qrupu həmsədrlərinin sayının
artırılması, qrupa region ölkələrinin də daxil edilməsi məsələsi
gündəmə gəlir. Bu mümkündürmü? Hazırkı həmsədrlərin fəaliyyətinin
qənaətbəxş olmaması ilə bağlı fikirləri necə şərh
edərsiniz?
- Vasitəçi kimi bizim vəzifəmiz prezidentlər arasında nizamlamaya
apara biləcək danışıqların asanlaşdırılmasıdır. Lakin nəticədə
irəli getmək istəyib-istəməmələri ilə bağlı qərar prezidentlərdən
asılıdır. Prezidentlər nizamlamanı istəməli və bu istiqamətdə
bir-biri ilə işləməlidirlər. Minsk qrupu formatına nə qədər
həmsədrin və ya regional aktorun cəlb olunmasından asılı olmayaraq,
vəziyyətlə bağlı əsas reallıq budur.
- Erməni girovluğunda olan Dilqəm Əsgərov və Şahbaz
Quliyevin azad olunması məsələsi də uzun müddətdir həllini tapmır.
Bu məsələ hələ də müzakirə edilirmi, yoxsa həmsədrlər bunu
gündəliklərindən çıxarıblar?
- Biz bu məsələni qaldırmağa davam edirik. Həmçinin Beynəlxalq
Qızıl Xaç Komitəsi ilə təmasdayıq.
- Belə görünür ki, Hamburq görüşü həmsədr kimi
qatılacağınız son görüş olacaq. Bu görüşdən gözləntiləriniz
nədir?
- Biz Hamburqda ATƏT-ə üzv ölkələrin xarici işlər nazirinin
görüşünü Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri Elmar
Məmmədyarov və Edvard Nalbandyanla dialoqu davam etdirmək imkanı
kimi nəzərdən keçiririk. Davamlı nizamlamaya gətirib çıxara biləcək
istənilən yolla tərəflərlə işləməyə hazırıq.
- Sizcə, xalq diplomatiyası Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
sülh yolu ilə həllinə töhfə verə bilərmi? Son dövrlər bir sıra
ermənistanlı fəal Azərbaycanda oldu. Onlar Ermənistan hökumətinə
sülh mesajları verdilər və bu ölkəni işğalı dayandırmağa
çağırdılar. Bu çağırışlarla bağlı nə düşünürsünüz?
- ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrlərinin fəaliyyətinin vacib
elementlərindən biri ideyaların və fikirlərin mübadiləsini
dəstəkləyən insanlararası fəaliyyətlərdir. Biz ümid edirik ki,
danışıqlar prosesində irəliləyiş əldə olunduqca, zamanla bu kimi
fəaliyyətlər üçün daha çox imkanlar yaranacaq. Bu kimi qarşılıqlı
fəaliyyətlər baryerləri qırır və gələcəkdə azərbaycanlı və
ermənistanlı nəsil arasında etimadın yaradılmasına kömək etmək
baxımından çox vacibdir.