[ 26 Dekabr 2014 12:25 ]
Bakı - APA-Economics. “Azərbaycanda mövcud olan maliyyə sabitliyi şəraitində kommersiya banklarının verdikləri kreditlərin faizlərinin optimallaşdırılması zərurətə çevrilib. Elə buna görə də Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasının 2015-ci il dövlət büdcəsi haqqında” Qanununun tətbiqi barədə Fərman”da Mərkəzi Bankına aidiyyatı tapşırıq verdi”.
Bunu “Ekonomiks” Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar Birliyinin sədri, iqtisad elmləri doktoru Fikrət Yusifov deyib.
Həmin fərmanın 11-ci bəndini xatırladan F. Yusifov Mərkəzi Banka verilən tapşırığa diqqət çəkib: “Kommersiya banklarının kreditləri üzrə faiz dərəcələrinin aşağı salınması, həmin dərəcələrlə Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsi arasında fərqin azaldılması istiqamətində əməli tədbirlər görərək altı aydan bir Azərbaycan prezidentinə məlumat verilməsi tapşırığı illərdən bəri ölkəmizdə formalaşmış möhkəm iqtisadi və buna uyğun olan sabit maliyyə durumunun real vəziyyətindən qaynaqlanır”.
F. Yusifovun sözlərinə görə, son 6-7 il ərzində dünya bazarlarında neftin qiymətlərinin iki dəfə (2008 və 2014-cü illərdə) kəskin şəkildə aşağı düşməsi Azərbaycandakı maliyyə sabitliyinə heç bir təsir edə bilmədi. Belə olan halda, növbəti ilin büdcəsinin təsdiqi ilə eyni vaxtda prezidentin Mərkəzi Banka belə bir tapşırığı tamamilə məntiqidir: “Fikrimizcə, bu tapşırığın reallığa çevrilməsi üçün Mərkəzi Bank kommersiya banklarının fəaliyyətini tənzimləyən müvafiq normativ aktlarda zəruri dəyişikliklər etməlidir. Əks halda bu məsələnin bir başqa formada reallaşdırılması gerçək görünmür. Bu gün bəzi banklarda istehlak kreditlərinin faiz dərəcələri elə həmin banklarda əhalinin yerləşdirdiyi depozitlərin faiz dərəcələrindən bir sıra hallarda 3 dəfəyə qədər yüksək ola bilir. Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsinin 3,5%, əhalinin kommersiya banklarında yerləşdirdiyi depozitlər üzrə ödənişlərinin 8-10% səviyyəsində olduğunu nəzərə alsaq, istehlak kreditlərinin illik 25-30%-ə və bəzi banklar tərəfindən isə hətta 38%-ə qədər təklif edilməsi anlaşılan deyil. Banklar belə yüksək faizləri istehlak kreditlərinin təminatsız olması ilə izah etməyə çalışırlar. Ancaq nəzərə alınmalıdır ki, belə kreditlərin həcmi bütövlükdə bankın ümumi kredit portfelində böyük xüsusi çəkiyə malik olmur və bu kreditlər əsasən insanların müvəqqəti maliyyə çətinliklərinin aradan qaldırılmasına yönəldilir. Əgər krediti götürən vətəndaş əvvəlcədən qarşısına onu geri ödəməmək məqsədləri qoyubsa, bu, tamamilə başqa bir məsələdir. Belə hallarda bəzən zəmanət verilməsi də məsələnin həllinə bankların arzuladığı kimi kömək edə bilmir. Kreditlərin ödənişində başqa çətinliklərin də baş verməsi mümkündür. Öz ehtiyacları üçün kredit götürərkən bütün hesablamalarla onun vaxtında və tam ödənilə biləcəyinin real olduğunu düşünən insanlar sonradan kreditin ödənilməsində çətinliklərlə üzləşə bilirlər. Məsələn, bir müddətdən sonra onlardan asılı olmayan fors-major səbəbindən kreditin ödənilməsində problem yarana bilir. Adətən belə hallara az rast gəlinir. Bank bu kreditləri verəndə artıq onların az olan bir qisminin sonda pis və ya çətin qaytarılan kreditlərə çevriləcəyini bilir və bunu öncədən planlaşdırır. Ona görə də bu gün ölkəmizdə illərdən bəri mövcud olan maliyyə sabitliyi şəraitində bankların istehlak kreditlərinin verilməsindən əldə etdikləri qazancın onların əhalinin depozitlərinə ödədikləri faizlərdən 2-3 dəfə çox olmasının heç bir iqtisadi əsası yoxdur”.
F. Yusifov deyir ki, istehlak kreditləri ilə yanaşı iqtisadiyyatın real sektoruna verilən kreditlərin də faizlərinin bu günün reallıqlarına uyğunlaşdırılması çox zəruridir: “Prezidentin müvafiq fərmanla Mərkəzi Banka verdiyi tapşırıq ilk növbədə əhalinin maddi maraqlarının təmin edilməsinə və özəl sektorun inkişafına istiqamətlənmiş bir addımdır”.
