Devalvasiya aylığı - TƏHLİL

Devalvasiya aylığı - TƏHLİL
16:59 16 Dekabr 2015
Ölkə mətbuatı
A- A+

 

 

Son günlər ərzində bir neçə ölkədə milli valyutaların ucuzlaşması baş verib. Rusiya, Qazaxıstan və Çində, demək olar ki, eyni vaxtda milli valyutaların nəzərə çarpan dərəcədə ucuzlaşması müşahidə olunub. Proseslər eyni xarakterli olsa da, hər ölkədə səbəblər fərqlidir. Daha dəqiq desək, Rusiya və Qazaxıstanda səbəblər nisbətən oxşardır, Çindəki proses isə tam fərqlənir.

 

Rubl

 

Rusiyada milli valyutanın ucuzlaşması müəyyən mənada gözə görünmədən baş verir, amma dinamika onu göstərir ki, dekabr ayında rublun devalvasiyası artıq davamlı xarakter alıb. Ayın əvvəlindən hər gün kiçik də olsa rublun dollara qarşı dəyərdən düşməsi müşahidə olunub. Nəticədə, bu ayın iki həftəsi ərzində dolların rəsmi məzənnəsi 66,2 rubldan 70,2 rubla qalxıb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, noyabrda dolların məzənnəsi 63,8 rubldan 66,2 rubla qalxıb. Ötən ay rublun dollara qarşı ucuzlaşması 2,4 rubla bərabər olduğu halda, dekabrın 14 günündə bu göstərici artıq 4 rubla bərabərdir. İlk baxışdan bu, elə də böyük rəqəm deyil, lakin rublun ucuzlaşması dinamik və davamlı xarakterli olduğundan iqtisadçılarda ehtiyat doğurur. Dolların Rusiyada bahalaşmasının səbəbi barədə çox danışıb təhlil etməyə ehtiyac yoxdur. Əsas səbəb neftin ucuz olmasıdır, çünki neft ixracından asılı olan Rusiya iqtisadiyyatında rublun möhkəmliyi birmənalı olaraq neft gəlirlərindən asılıdır. Məsələn, dekabrın 10-da neftin qiyməti 39 dollaradək ucuzlaşıb, ardınca dollar dərhal 70 rubladək bahalaşıb. Bütün iqtisadçıların fikrincə, neftin ucuzlaşması davam etsə, rubl paralel olaraq ucuzlaşacaq.

 

Eyni zamanda Rusiyanın Mərkəzi Bankı öz rüblük hesabatında bəyan edir ki, qısamüddətli perspektivdə rublun məzənnəsinin kəskin dəyişəcəyini gözləmir. Hesabatda vurğulanır ki, neft qiymətləri rubla təsir edən əsas amil olaraq qalacaq. Eyni zamanda hesabatda rublun yüksələcəyi barədə heç nə deyilmir, çünki aydındır ki, hazırda rublu dəstəkləyən amillər mövcud deyil. Belə olan şəraitdə Mərkəzi Bank yalnız ehtiyatlı sözlərlə kifayətlənməlidir. Qeyd edək ki, dekabrın 11-də Rusiyanın Mərkəzi Bankı əsas faiz dərəcəsini dəyişməz 11%-lik səviyyədə saxlayıb. Bu qərarı əsaslandıran amillər sırasında iqtisadiyyatın pisləşməsi fonunda inflyasiya risklərinin mövcudluğu göstərilib. Mərkəzi Bank rubla təsir etməkdən tam olaraq çəkinib, çünki hazırda Rusiyada üzən məzənnə siyasəti həyata keçirilir və belə olan halda məzənnəyə təsir edən əsas addım faiz dərəcələrinin dəyişməsidir. Göründüyü ki, Rusiya Bankı bu alətdən də istifadə etmək niyyətində deyil.

 

Qeyd edək ki, milli valyutanın nəzarətsiz ucuzlaşdığı halda faiz dərəcələrin qaldırılması bir çox ölkələrdə müsbət nəticə verib (Böyük Britaniya, İslandiya, Türkiyə, Macarıstan) və bu alət stress vəziyyətlərdə istifadə olunur. Rusiyanın bu alətdən imtina etməsi ola bilər ki, iqtisadiyyatda durumun son dərəcə qeyri-sabit olması ilə bağlıdır. Ümumi vəziyyət o dərəcədə qeyri-sabitdir ki, faiz dərəcələrin yüksəldilməsi dərhal qiymətlərin artımına səbəb olacaq və ardınca zəncirvarı mənfi proseslərə gətirib çıxaracaq. Nəticədə rubl faktiki olaraq taleyin ümidinə buraxılıb və rublun gələcək məzənnəsi ümumiyyətlə məlum deyil. Bəzi hesablamalarına görə, neft 40 dollar səviyyəsində olduğu halda, rublun dollara qarşı məzənnəsi 69-70 rubl ətrafında qalacaq, amma rublun daha da ucuzlaşacağını inkar etmək olmaz.

 

Təngə

 

Dekabr həmçinin Qazaxıstanın valyutası üçün də uğursuz olub. Dekabrın 14-də dolların təngəyə qarşı birja orta ölçüm məzənnəsi 322,47 olub ki, bu da əvvəlki ticarət günü ilə müqayisədə 10,55 təngə çoxdur. Nəticədə təngənin məzənnəsi tarixi minimuma enib və bu fakt yenidən diqqəti Qazaxıstanın iqtisadiyyatında baş verən proseslərə çəkib. Xatırladaq ki, bu ildə artıq bir dəfə təngənin devalvasiyası həyata keçirilib. Daha dəqiq, avqustun 20-dən başlayaraq Qazaxıstanda  üzən məzənnə siyasətinə keçilib və nəticədə bir gün ərzində dolların məzənnəsi 188 təngədən 255 təngəyədək yüksəlib. Daha sonra təngənin nisbətən sabitlik dövrü yaranıb sentyabrın sonunda dolların məzənnəsi 270 təngə, oktyabrın sonunda isə 279 təngə təşkil edib. Lakin noyabrda devalvasiya əlamətləri yenidən üzə çıxıb ki, nəticədə dolların məzənnəsi 279 təngədən 307 təngəyədək artıb. Qeyd edək ki, noyabrın əvvəllərində Qazaxıstanın Milli Bankının rəhbəri istefaya göndərilib, lakin bu addım milli valyutanın möhkəmlənməsinə kömək etməyib, əksinə təngənin ucuzlaşması davam edib.

 

Qazaxıstanda baş verənlər Rusiyadan heç də fərqlənmir. Təngənin ucuzlaşmasını neftin ucuzlaşması nəticəsində ölkə iqtisadiyyatında vəziyyətin pisləşməsi ilə əlaqələndirirlər. Nəticədə, xarici ticarət sahəsində konyukturun pisləşməsi ölkə daxilində dollara tələbatın hətta sabit qalacağı təqdirdə milli valyutanın ucuzlaşmasına gətirib çıxarır. Qazaxıstanda isə təngənin ucuzlaşması həmçinin dollara tələbatın artması ilə müşayiət olunur ki, bu da vəziyyəti daha kəskinləşdirir. Qeyd edək ki, mübadilə məntəqələrində dolların məzənnəsi artıq 335 təngəyə bərabərdir və mütəxəssislər gözləyirlər ki, Milli Bank prosesə müdaxilə edəcək. Hələlik isə Milli Bank gözləmə mövqeyi tutub.

 

Mütəxəssislərin fikrincə, təngəni dəstəkləyən amillər hələlik yoxdur, buna görə də Qazaxıstan milli valyutası ucuzlaşmaqda davam edəcək. Buna görə də Milli Bankın müdaxiləsi yeganə saxlayıcı faktor ola bilər. Xatırladaq ki, noyabrda Qazaxıstanın Milli Bankı elan edib ki, ölkənin strateji ehtiyatlarını qorumaq məqsədi ilə valyuta bazarında öz iştirakını azaldır, lakin eyni zamanda təngənin kursunun kəskin dəyişəcəyi halda, vəziyyətin nəzarətdən çıxarsa, Milli Bank bazara müdaxilə etmək hüququnu özündə saxlayır. Qazaxıstanda iqtisadçılar təngənin məzənnəsi barədə proqnoz verməkdən çəkinirlər, amma bildirilir ki, neftin qiyməti 40 dollar olduğu halda dolların mübadilə məzənnəsi 350-360 təngə səviyyəsində gözlənilir, neftin ucuzlaşdığı halda məzənnənin daha düşəcəyini proqnozlaşdırmaq olar.

 

Yuan

 

Son günlərdə Çində baş verənlər Rusiya və Qazaxıstandan tam fərqlənir. Əgər Rusiya və Qazaxıstanda milli valyutaların devalvasiyaları daha çox obyektiv amillər (neftin ucuzlaşması) nəticəsində, tədricən və hökumətin müdaxiləsi olmadığından baş veribsə, Çində yuanın devalvasiyası idarə olunan prosesdir. Xatırladaq ki, bu ilin avqust ayında Çinin Milli Bankı son 20 il ərzində ən irimiqyaslı devalvasiya həyata keçirib ki, nəticədə dolların məzənnəsi 6,12 yuandan 6,23 yuanadək qalxıb. Dekabrın 10-da keçirilən devalvasiya nəticəsində dolların məzənnəsi 6,42 yuana bərabər olub. Dekabrın 14-də isə yenidən devalvasiya baş verib və məzənnə artıq 6,45 yuana bərabərdir. Yuanın belə istiqamətli ucuzlaşdırılmasının əsas məqsədi iqtisadiyyatda baş verən neqativ proseslərin müəyyən dərəcədə neytrallaşdırılmasıdır. Belə ki, Çin iqtisadiyyatında ixracın və daxili istehsalın azalması və nəticədə iqtisadi artım templərinin azalması baş verir. Milli valyutanın ucuzlaşdırılması ilk növbədə ixracatçıları dəstəkləməyə istiqamətlənib ki, ixracın milli valyutada olan dəyəri süni şəkildə artsın. Bu baxımından Çin Milli Bankının addımlarını iqtisadiyyatda baş verənlərə cavab kimi qiymətləndirmək olar. Eyni zamanda kiçik həcmlərdə devalvasiyalar o səbəbdən keçirilir ki, avqustda olduğu kimi devalvasiyadan sonra valyuta ajiotajı yaranmasın. Qeyd edək ki, Rusiya və Qazaxıstandan fərqli olaraq Çin iqtisadiyyatının dünya iqtisadiyyatına təsiri böyükdür və bu səbəbdən atılan addımlar dünya ekspertləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.

 

Həmçinin xatırlatmaq lazımdır ki, noyabrda Beynəlxalq Valyuta Fondu yuanın ehtiyat valyutalar səbətinə daxil edilməsi barədə qərar qəbul edib ki, bu da Çinin valyuta siyasətinin yüksək dəyərləndirilməsi əlamətidir. Bəzi proqnozlara əsasən, yuan gələn il ərzində 10% ucuzlaşacaq, daha radikal proqnozlarda isə deyilir ki, 10%-lik səviyyəyə artıq bu ilin sonuna kimi “nail olunacaq”, gələn il ərzində isə daha 10%-lik ucuzlaşma baş verəcək. Hər halda demək olar ki, Çin Milli Bankı kiçik devalvasiyalar həyata keçirərək bazarı “yoxlayır” və bilmək istəyir ki, yuanın nə dərəcədə ucuzlaşması iqtisadiyyata dəstək ola bilər və eyni zamanda panika yaratmaz. Aydındır ki, milli valyutanın ucuzlaşdırılması ciddi risklərlə bağlıdır, söhbət o cümlədən Çin şirkətlərinin dollarla ifadə olunan borclarının ödəmə qabiliyyətindən gedir. Lakin gözləmək olar ki, digər tərəfdən yuanın devalvasiyası iqtisadiyyata müsbət effekt verəcək və ehtimal olunan mənfi təsirləri üstələyəcək.

 

Ümumiyyətlə, Çinin valyuta siyasətinin gələcəyi ilə bağlı iki əsas ssenari ola bilər. Birincisi, yuanı sərbəst buraxıb üzən məzənnə siyasətinə keçmək, ikincisi isə yuanı idarə olunan mexanizmlə tədricən ucuzlaşdırmaq. Hazırda ikinci ssenari daha məqsədəuyğun kimi görünür, çünki Çində baş verə biləcək hər hansı iqtisadi sarsıntı dərhal dünya iqtisadiyyata ciddi mənfi təsir edir. Bu baxımından Çin rəhbərliyinin valyuta siyasətinin ehtiyatlı liberallaşdırılması hamıya əlverişlidir.

 

APA Analitik Qrupu


Xəbərin orijinal ünvanı: http://news.lent.az/news/225452

Şahid olduğunuz hadisələrin video və ya fotosunu çəkərək bizə göndərin:
0552252950 (Whatsapp)

BU KATEQORİYADAN DİGƏR XƏBƏRLƏR