XIX əsrin sonları XX əsrin əvvəlləri Bakı lap XXI əsrdəki kimi, bəlkə də indikindən daha güclü bir neft bumu yaşayırdı. Avropadan, Amerikadan, dünyanın başqa bucaqlarından insanlar Bakı neftinə şərik çıxmaq, varlanmaq üçün Azərbaycana axışırdılar.
Əcnəbilərin neftimizə göstərdikləri böyük maraq o vaxta qədər
necə qiymətli bir sərvətin içində yaşadıqlarının fərqinə varmayan
yerlilərin də diqqətini çəkmişdi. Tədricən, doğma torpaqlarının
sərvətindən istifadə eləyib zənginləşən milyonerlər peyda olmağa
başlayırdılar. Onlar əcnəbilərdən sadəcə varlanmağı öyərnmirdilər,
həm də mədəniyyətləri ilə tanış olurdular. Bu tanışlığın
əlamətlərini onların geyim tərzlərində, evlərinin memarlığında
görmək mümkün idi.
Bakının Balaxanı qəsəbəsindəki sirli evlər də həmin dövrün
yadigarlarıdı. Ancaq bu evlərin yeganə məziyyəti təkcə neft
maqnatlarına məxsus olmaları deyil. Yox. Onların başqa bir özəlliyi
var: divanları, tavanları, qapı, pəncərə aralıqları cürbəcür
maraqlı rəsmlərlə bəzədilib.
Balaxanılı rəssam Əzizbala deyir ki, ev sahiblərinin bir qismi
20-ci illərdə Sovet hökuməti qurulanda həbs olunublar, bəzilərini
də 37-ci il repressiyalarında güllələyiblər: “Onların nəsillərindən
qalanlar da 41-45 müharibəsində qırıldılar, kimisi cəbhədə, kimisi
də aclıqdan. Elə bu evləri də həmin dövrdə un, çörək qarşılığında
başqalarına satıblar”.
Rəssamın dediyinə görə, belə evlərdən Pirşağıda, Kürdəxanıda və
şəhərdə də var. Lap çox pulu olanlar məscid də tikdirirlərmiş.
Məsələn, Nizami metrosunun arxasında yerləşən Hacı Soltan Əli
məscidi balaxanılı neft maqnatı Hacı Soltan Əli tərəfindən
tikdirilib.
Fotolar həmin evlərdən birində - XIX əsrdə balaxanılı Molla Ağanın
mülkündə çəkilib. (Xeber365.com)
Orxan Əzim
