Hündür boy - bəziləri üçün əlçatmaz bir xəyal, bəzilərinin xoşbəxt olması üçün isə bir stimuludur. Bir çoxları öz boyuna görə qürrələndiyi halda, qısa boylular, daima insanlar arasında kompleks yaşayır.
Həkim-pediatr Əli Quliyev deyir ki, insan boyuna təsir edən əsas amillərdən birincisi genetikadır. Yəni boyumuzu təyin edən irsiyyətimizdir. Bundan əlavə, psixo-sosial mühit, qidalanma və s. amillər də insan boyuna təsir edir:
"Elmi olaraq isbatlanıb ki, kədərli uşaqlarda böyümə hormonunun bədəndə ifrazında haradasa bir əskiklik yaranır. Yəni insanın üzülməsi, stress yaşaması belə öz boyuna təsir edə bilər. Psixo-sosial mühit burada önəmlidir. Bədəndə hər hansı bir hormonal əskiklik, uşağın zobu zəif işləyirsə, boyu balaca ola bilər. Xromosomlarında, sümüklərində problem varsa, böyüməsinə təsir edə bilər. Burada tək bir faktor yoxdur. "Bu vitamini verin uşağınız içsin, boyu uzansın", "turnikdən sallansın və yaxud üzməyə getsin, boyu uzun olsun" doğru yanaşma deyil. Boya tək bir idman, yaxud qida təsir etmir. Burada ümumi olaraq dəyərləndirmək lazımdır. Bunların hamısına əgər doğru bir şəkildə riayət olunarsa, genetik olaraq təyin olunan boya insanın rahatlıqla gəlib çatır".
Həkim deyir ki, insan ana bətnində böyüməyə və uzanmağa başlayır, ilk bir ildə maksimum böyüməyə başlayır və daha sonra bir az ləngiyir. İkinci mərhələdə isə boyun sürətlə uzanması yetkinlik dövründə başlayır. Qız uşaqlarında 16, oğlanlarda isə 18 yaşına qədər boy uzanması davam edir:
"Bizə 13 yaşında oğlan uşağı gətiriblər ki, bu uşağın boyu qısadır. Əgər bu uşağın bədənində hər hansı bir xəstəlik, genetik, hormonal problemlər yoxdursa və sümük böyümə yerləri açıqdırsa, əslində burada çox narahat olmuruq. Ailəni başa salmağa çalışırıq ki, əgər sümük yolları bağlanmırsa, bu uşaq 17-18 yaşına qədər boy ata bilər. Qız uşaqları adətən yetkinlik dövründə 20 sm, oğlan uşaqları isə 30 sm böyüyə bilər. Məsələn, 10-15 yaşında 150 sm olan oğlan uşağı 18 yaşında 180 sm-ə qədər gəlib çata bilir".
Əli Quliyevin sözlərinə görə, bəzən boy uzatmaq üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edirlər ki, bu da sonradan fəsadlara yol açır:
"Sümüklərimizdə böyümə sərhədləri var. O sərhəd nə zaman bağlanarsa, ondan sonra artıq insan boy ata bilməz. Əgər bir uşağın böyümə hormonu əskikdirsə, sol əli rentgenə çəkib baxırıq ki, açıqdır, ya yox. Bir insanın o sümükləri açıq deyilsə, o uşağa iynə vurub boyunu artırmağa çalışırsansa, çox ağır fəsadlar verə bilər. Buna görə də o sümüklər açıqdırsa, bir insanın boyu arta bilər. Bağlanıbsa boy artması mümkün deyil".
Boyu uzatmaq üçün cərrahi əməliyyatlardan da istifadə olunur. Amma travmatoloq-ortoped Kamil Eyvazov deyir ki, dünyada bu əməliyyatlar tövsiyə edilmir:
"Boy uzatmaq üçün əməliyyat patoloji bir durum varsa, edilməlidir. Sadəcə, qısa boyluluq var deyə, bunu uzatmaq bütün dünyada tövsiyə olunmur. 150 sm-dən aşağı qısa bir boy varsa, o zaman əməliyyat düşünülə bilər. Onda da baxılması lazımdır, çünki burada, sadəcə, bir sümüyü böyütmək deyil. Bu ümumi bir müalicələrdən başqa, boy uzatma əməliyyatları traksion cihazlarla oluna bilər. Və ya sümüyün içərisinə yerləşdirilən və çöldən idarə olunan bir maqnit sistemlər var ki, sümüyün içərisində bunlar böyüyür, gün ərzində 1 mm-ə qədər sümükdə böyümə olur. Orta hesabla 1 ay ərzində 3 sm-ə qədər boy uzadıla bilər. Bu əməliyyatlar çox məhduddur və diqqətli olmaq lazımdır. Sadəcə, bir bud sümüyünü gərəksiz yerə böyütmək bütün müvazinətə təsir edəcək".
Qidalanma ilə yanaşı, idman etmək də boyu uzadan əsas amillərdən biridir. Boyu uzadan isə əsas üzgüçülük, yüngül atletika, basketbol və s. kimi idman növləridir. Üzgüçülük üzrə iranlı məşqçi Mehdi Salehpur deyir ki, idmanlar arasında boy uzatmaq üçün ən böyük rolu üzgüçülük oynayır. Onun sözlərinə görə, tələbələrin 70 faizi məhz boy üçün, 30 faizi isə onurğa sümüyündə yaranan bəzi narahatlığa görə müraciət edir:
"Balaca uşaqların onurğa sümüyündə təxminən 33-34 sümük var. Böyüklərdə 26 dənədir. Hər onurğa sümüyünün ortası 1 mm dartılsa, bizim boyumuz təxminən 2,5 sm uzanmağa gedir. Bizim bədənimizdə təxminən 206 sümük var. Hərəsi 1 mm uzansa, görün, boyumuzda, bədənimizin formasında nə qədər dəyişiklik hiss edə bilərik. Təcrübə göstərib ki, normalda hər uşaqda ayda 1-1,5 sm normal boy verir üzgüçülük. 11-13 arası bu boy çoxalır. 8-9 arası 1-1,5 sm boy artır. 11 yaşından 13-14 yaş arasına qədər bədənin yetişmə vaxtıdır, boy bu yaşlarda daha çox uzanır".
Məşqçinin sözlərinə görə, son dövrlərdə alimlər isbat edib ki, kişilərdə 36, xanımlarda isə 32 yaşa kimi boyun artması mümkündür.
Məşqçi Alı Əliyevin fikrincə, bəzən yetkinlik yaşına çatan uşaqlar ağır atletika ilə məşğul olurlar ki, bu da boyun qısalmasına gətirib çıxarır.
"Yetkinlik yaşında adətən yüngül atletika, üzgüçülük, basketbol, tullanma hərəkətləri boyun uzanmasına daha çox köməklik edir. Yeniyetmələr üçün bu idman növləri daha məqsədəuyğundur. Trenajorlarda ağırlıq hərəkətləri etmək məsləhət deyil. Bu, insanın boyuna mənfi təsir edir. Adətən turnik və yaxud digər sallanma hərəkətləri boyun uzanması üçün faydalıdır. Yeniyetmə dövrünü keçdikdən sonra isə istənilən idman növündə məşğul ola bilərlər, heç bir ziyan verə bilməz".
Müsahibimiz deyir ki, qısa boylu qızlar kompleks yaşamasa da, oğlanlar boyuna görə çox narahat olur.
