Xəbər verdiyimiz kimi, aprelin 10-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Qazaxıstan Respublikasına rəsmi səfər etdi. Pakistan əsilli britaniyalı jurnalist Raza Syed Metbuat.az-a səfərin perspektivləri barədə açıqlama verib.
Həmin müsahibəni təqdim edirik:
Bu yaxınlarda Qazaxıstana səfər edən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayev ilə görüşü regionda hansı irəliləyişlərə səbəb olacaq?
Raza Syed
- Görüş əsnasında hər iki lider ikitərəfli münasibətlərin möhkəmlənməsinə sadiq olduqlarını bildiriblər. Səfərin əsas nəticələrinə Ali Dövlətlərarası Şuranın yaradılması qərarının qəbul edilməsi və kiçik və orta biznesin, elm və tədqiqatların, medianın, idmanın və mədəniyyətin inkişafında tərəfdaşlığın təşviqi üçün altı əməkdaşlıq memorandumu daxil edilib. Səfər Ukraynadakı münaqişə səbəbindən əhəmiyyətli dərəcədə pozulan enerji, nəqliyyat və təhlükəsizlik sahələrində regional əməkdaşlığın artması fonunda baş tutub. Bu, həm də Qazaxıstan Prezidentinin 2022-ci ilin avqustunda Bakıya səfərindən cəmi doqquz ay sonra baş verdi. Həmin səfər zamanı iki lider strateji münasibətlərin möhkəmləndirilməsi və müttəfiqlik əlaqələrinin dərinləşdirilməsi haqqında Bəyannamə, ikitərəfli əlaqələrin strateji xarakteri, habelə 2022-2026-cı illər üçün əməkdaşlığın hərtərəfli inkişafı proqramı imzaladılar. Beynəlxalq münasibətlərin indiki dövründə, böyük dövlətlər arasında qarşıdurmanın görünməmiş həddə çatdığı bir vaxtda ölkələrimizin belə düşünməyi mühüm nailiyyət kimi adlandırmaq olar.
Azərbaycan-Qazaxıstan arasında iqtisadi əlaqələr qənaətbəxş sayılacaq həddədirmi?
- Bildiyiniz kimi, səfər əsnasında Prezident Tokayev Qazaxıstan və Azərbaycanın iqtisadi potensialı sayəsində ticarət dövriyyəsinin 1 milyard dollara çata biləcəyinə inandığını bildirib. Qazaxıstan Milli İqtisadiyyat Nazirliyinin məlumatına görə, Qazaxıstan və Azərbaycan arasında ticarət ötən il tarixində ən yüksək həddə çataraq 461,9 milyon dollara çatıb və 2021-ci illə müqayisədə 40 faiz artıb. Kənd təsərrüfatı məhsullarının ikitərəfli ticarətinin həcmi üç dəfə artaraq 146 milyon dollara çatıb. Qazaxıstanın Azərbaycana ixracı 30 faiz artaraq 375,3 milyon dollara çatıb ki, bu da ilk növbədə buğda ixracının 3,6 dəfə artması ilə bağlıdır ki, bu da ölkənin Azərbaycana ümumi ixracının 26 faizini təşkil edir. İxracın artmasına buğda ilə yanaşı, neft məhsullarının tədarükünün 3 dəfə artaraq 84,5 milyon dollara çatması və neftin tədarükünün 74,9 milyon dollara bərpası da təsir göstərib. Qazaxıstan həmçinin metal prokat, dəmir yolu lokomotivləri, elektrik akkumulyatorları, mineral gübrələr, düyü, tərəvəz, şokolad və digər qənnadı məmulatları kimi ərzaq məhsulları ixrac edir. İdxal həmçinin su gəmilərinin (22 milyon dollar), tikişsiz boruların (7,7 milyon dollar), şəkərin (13,7 milyon dollar) və mineral suyun (7,3 milyon dollar) tədarükünə başlanması ilə bağlı heyrətamiz dərəcədə 90 faiz artaraq 86,6 milyon dollara çatıb. Qeyd olunub ki, 2023-cü ildə yüksəliş tendensiyası davam edib, ticarət dövriyyəsi indiyədək 14 faiz artıb. Ötən il Azərbaycanın Qazaxıstana sərmayələri 69,7 milyon dollara çatıb ki, bu da 2005-ci ildən bəri ən yüksək göstəricidir. Sərmayələr əsasən Qazaxıstanın neft-qaz sektoruna qoyulub. İkitərəfli ticarət missiyası bu ay Bakıda akkumulyatorlar, sac polad və qida məhsullarının tədarükü üçün 55 milyon dollar dəyərində ixrac müqavilələri imzalayıb. Azərbaycan bazarı Qazaxıstanın emal məhsullarının ixracı üçün böyük maraq doğurur.
Qazaxıstanın Xarici Ticarət Palatası ilə Azərbaycanın Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (SMBDA) arasında Anlaşma Memorandum iqtisadi proseslərə necə təsir edəcək?
- Memorandumda hər iki ölkənin KOM-ları arasında əməkdaşlığın təşviqi və dəstəklənməsi, ticarət, investisiya imkanları, iqtisadi əməkdaşlıq, KOM sahəsində innovasiyalar və müxtəlif tədbirlər haqqında qarşılıqlı məlumat, KOM-lara xidmət sahəsində təcrübə mübadiləsi, birgə KOM-lar arasında əməkdaşlığı gücləndirmək üçün tədbirlər və sərgilərin keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bu səfər ikitərəfli münasibətlərə, regional və qlobal səviyyədə gedən siyasi və iqtisadi proseslərə müsbət təsir göstərəcək. Xatırladım ki, iki ölkənin həyata keçirdiyi iri layihələrdən biri Azərbaycan-Qazaxıstan marşrutu üzrə Xəzər dənizinin dibi ilə fiber-optik rabitə xəttinin (FOCL) çəkilməsidir. Qazaxıstan Milli İqtisadiyyat Nazirliyinin məlumatına görə, layihənin dəyəri 22,8 milyard tenge (50,4 milyon dollar) həcmində qiymətləndirilir.
Çin tərəfindən həyata keçirilən “Bir kəmər, bir yol” layihəsi region, o cümlədən Qazaxıstan üçün hansı qlobal əhəmiyyəti daşıyır?
- “Bir kəmər, bir yol” layihəsinin bir qolu olan Orta Dəhliz kimi də tanınan Çini, Mərkəzi Asiyanı, Xəzər dənizi regionunu, Qafqazı və Avropanı birləşdirən multimodal nəqliyyat dəhlizidir. Marşrut Asiya və Avropa arasında ənənəvi dəniz və quru yollarına alternativ olmaqla yüklərin daha sürətli və səmərəli daşınmasını təklif edir. Biz əlbəttə ki, Çin hökumətinin “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünü dəstəkləyirik. Azərbaycan özündən şimalda və cənubda yerləşən ölkələrə bu layihəyə qoşulmaq üçün imkanlar yaradır. Biz artıq bunu müşahidə edirik. Azərbaycan “Şərq-Qərb” və “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizlərinin üzvü olan yeganə ölkədir. Bunun üçün dəmir yolu sistemlərimizin müasirləşdirilməsi, Xəzərin sahilində 25 milyon tona qədər yük daşımaq gücündə olan ən böyük dəniz limanının tikintisi, Avropa və Asiya arasında çatışmayan bağlantının yaradılması ilə bizi Türkiyə və Avropa ilə birləşdirən Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun inşası yollarımızdan istifadə etmək istəyənlərə yaxşı şərait yaradır.
Suallarımıza ətraflı cavab verdiyiniz üçün təşəkkür edirəm.
- Çox sağ olun, mən də sizə təşəkkür edir, uğurlar arzulayıram.
Gülbəniz Hüseynli / Metbuat.az
