24 mart 2022-ci il tarixində Ermənistan Təhsil, Elm, Mədəniyyət və İdman Nazirliyi YUNESKO-ya müraciət edərək 6 qeyri-maddi mənəvi irs nümunəsinin “Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısı”na daxil edilməsini xahiş ediblər. Bu nümunələr sırasında türk xalqlarının mədəniyyətində, mətbəxində xüsusi yer tutan paxlavanın da adı var.
Azərbaycanın tanınmış qida məsələləri üzrə eksperti, baş mütəxəssis Ağa Salamov bu barədə düşüncələrini Metbuat.az-a danışıb. “Ermənistan Respublikasının Təhsil, Elm, Mədəniyyət Nazirliyinə Osmanlı Tokatı və Dəmir yumruq” adlı məqaləni oxuculara təqdim edirik:
Qədim türk şirniyyatlarından olan paxlava , türk xalqları mətbəxində hər növdə hazırlanır və bayramların süfrə bəzəklərindən biridir. Novruz bayramında, Ramazan ayında və.s bir çox bayramlarda süfrələri bəzəyən bu şirniyyatın ən dadlısına, ən yaxşısına yalnız türk xalqlarının süfrəsində rast gəlmək mümkündür. Çünki bu şirniyyatın düzgün hazırlanma texnologiyasını qədimdən bu günümüzə qədər qoyub saxlayan türk xalqları olub.
Dadını, ləzzətini, görünüşünü itirmədən qədim türk mətbəx mədəniyyətindən bu günümüzə qədər gəlib çatan paxlavanı bir çox ölkələr öz mətbəxinin təamı kimi də qələmə verirlər. Bunlardan biri də dünya da oğru və qonşularına xəyanət edən bir xalq kimi tanınan ermənilərdir. Həmin bu oğru xalqın savadsız və araşdırmaları olmayan, "erməni kulinariya ənənələrinin inkişafı və qorunması" ictimai təşkilatının sədri Sedrak Mamulyana və erməni təhsil nazirliyi və mədəniyyət nazirliyinə usta sinfi keçmək istəyirəm.
Məlumdur ki, türk mənşəli söz olan “paxlava” sözü qədim türkcədə “baklagu” və ya “baklagi” kimi bilinir. Paxlava xəmirinin açılmasında istifadə edilən oxlovun köhnə türkcədə “oklağa”, “oklağu” kimidə ifadə olunmasıpaxlavanın türk mədəniyyətinin bir ləzzəti olduğunun ən mühüm sübutlarından biridir.Qədim türklər, xəmiri açaraq, bir-bir bişirərək arasına müxtəlif içliklər qoyaraq qat-qat xəmiri hazırlayaraq paxlavanı meydana gətirmişdilər. Azərbaycanda 8 qat xəmirdən hazırlanan paxlava ,Orta Asiyada türk xalqları tərəfindən sac üzərində də bişirilir. Gəncə,Quba və Şəkidə də paxlava məcməyi də köz üzərində bişirilir.
Ümumiyyətlə, erməniyə “Osmanlı tokatı” dəyməsə düzələn deyil və məlumdur ki, tarix boyu bu cılız torpaqsızlar onlara verilən çörəyə naxələf çıxıblar. Osmanlı imperatorluğunun geniş bir coğrafiyaya yayılması və bir çox mədəniyyətlərə ev sahibliyi etməsi nəticəsində,fərqli mədəniyyətlərin də süfrəsinə yol açan paxlava fərqli reseptlər və texnologiya əsasında da hazırlanır.
Ermənilər başlarını oğurluqdan ayırıb əllərinə kitab alıb mütaliə etsələr və tarixi elmlərə yiyələnsələr bəlkə onlardan bir dünyaya xeyir gələr. Amma inanmıram ki, bir oğru onun əli kəsilməyənə qədər öz oğru əməlindən əl çəksin.
Qeyd edim ki, Osmanlı tarixində ilk çap olunmuş yemək kitabı kimi tanınan "Melceü't-Tabbahidə"qaymaqlı paxlava, düyü paxlavası haqqında geniş məlumat verilir və düyü unu ilə Azərbaycanın cənub bölgəsi başda olmaqla bir çox bölgələrində də düyü unundan paxlava hazırlanıb. Çox da uzağa getməyib, Azərbaycan xalq ədəbiyyatının ən qədim yazılı abidəsi olan Oğuzların dastanı "Kitabi-Dədə Qorqud"u araşdırıb baxsalar görəcəklər ki, türk xalqlarının bayramı olan Novruz bayramının milli atributlari olan qoğal, şəkərbura və paxlavanın tarixi qədim türk tabletlərinə qədər gedib çıxır və bu arxeoloji araşdırmalarda da sübut olunub.
Hazırladı:Gülbəniz Hüseynli
