Son illərdə, Ətraf Mühit, Sosial və İdarəetmə (ESG) prinsipləri müxtəlif sənaye sahələrində dayanıqlı inkişafın əsas dayağına çevrilmişdir. Tarixi İpək Yolunda yerləşən bir ölkə olan Azərbaycanın nəqliyyat sektoru da istisna deyil. Ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi və modernləşdirilməsi istiqamətində ESG prinsiplərini nəqliyyat infrastrukturuna inteqrasiya etmək prioritetə çevrilmişdir. Bu araşdırma yazısı Azərbaycanın Dəmir Yolları Şirkətinə (ADY) fokuslanaraq bu keçidin çətinlikləri, strategiyaları və həmçinin Gürcüstan, Türkiyə, Qazaxstan və Rusiya kimi qonşu ölkələrin təcrübələrini də nəzərdən keçirir. Bundan əlavə, Azərbaycanın Yerüstü Nəqliyyat Agentliyi, Bakı Metropoliteni və Azərbaycan Hava Yollarının ESG ilə bağlı təşəbbüs və layihələrinə də yer verilir.
Nəqliyyatda ESG Prinsipləri
ESG prinsipləri nəqliyyat sektorunda dayanıqlılığı təşviq etmək üçün vacibdir. Bunlar ətraf mühitin təsirinin azaldılmasını, sosial məsuliyyəti təmin etməyi və şəffaf idarəetmə təcrübələrini əhatə edir. Bu prinsiplər yalnız dayanıqlı inkişafı təşviq etməklə kifayətlənmir, həm də əməliyyat effektivliyini artırır və maraqlı tərəflərin etibarını qurur. Qlobal səviyyədə, Avropa Birliyinin Yaşıl Sövdələşməsi və ABŞ-ın dayanıqlı infrastruktur yatırımları kimi nümunələri Azərbaycanın öz ESG yolunda dəyərli təcrübə mübadiləsi təqdim edə bilər.
Azərbaycanın Nəqliyyat Sektorunda ESG Səyləri
İctimai nəqliyyat sahəsindən danışsaq ilk olaraq qatarlarla sərnişin daşımanı vurğulamalıyıq. Azərbaycanda sürətli sərnişin qatarları ilə daşıma ölkənin yeganəqurumu olan Azərbaycan Dəmir Yolları (ADY) tərəfindən həyata keçirilir. Elə isə araşdırmamı məhz ADY-dən başlamaq istərdim.
Ətraf Mühit Təşəbbüsləri: ADY enerji səmərəliliyində əhəmiyyətli irəliləyişlər etmişdir, yeni vəeco friend lokomotivlərin alınması və əməliyyat prosedurlarının optimallaşdırılması ilə. Şirkət həmçinin təmiz texnologiyalar və bərpa olunan enerji yatırımları vasitəsilə istixana qazı emissiyalarını azaltmağa sadiqdir.
Sosial Məsuliyyət: İşçi qüvvəsinin inkişafı ADY üçün əsas prioritetdir və təlim və inkişaf proqramlarına əhəmiyyətli sərmayələr qoyulur. Şirkət yerli icmalarla aktiv şəkildə əlaqə qurur, sosial layihələri icra edir və regionların sosial inkişafa töhfə verir.
İdarəetmə Təcrübələri: Şəffaflıq ADY-nin idarəetmə strategiyalarının ön sıralarında yer alır. Şirkət müntəzəm olaraq detallı maliyyə və əməliyyatlar üzrə hesabatları dərc edir və beynəlxalq standartlara və yerli qaydalara riayət edərək etik iş təcrübələrini təmin edir.
Dayanıqlı İnkişaf Hesabatı: ADY hazırda Dayanıqlı İnkişaf Hesabatının hazırlanması üzərində çalışır. Bu hesabat, şirkətin dayanıqlılıq strategiyalarını, nailiyyətlərini və gələcək hədəflərini əks etdirəcəkdir. Bəs bu hesabatın hazırlanması ADY-yə nə vəd edir?
- Şəffaflıq və Hesabatlılıq: Dayanıqlı inkişaf hesabatları şirkətin şəffaflıq və hesabatlılıq səviyyəsini artırır, maraqlı tərəflərin şirkətə olan etibarını möhkəmləndirir.
- Strateji Planlama: Hesabatlar şirkətin uzunmüddətli strateji planlarını və dayanıqlılıq hədəflərini dəqiq müəyyən etməyə kömək edir.
- Maliyyə Performansı: Dayanıqlı fəaliyyətlər nəticəsində uzunmüddətli maliyyə performansının yaxşılaşması gözlənilir.
- Maraqlı Tərəflərlə Əlaqələr: Dayanıqlı inkişaf hesabatları maraqlı tərəflərlə əlaqələri gücləndirir və onların şirkətin fəaliyyətləri barədə məlumatlılığını artırır.
- Beynəlxalq Maliyyə İnstitutları və Xarici Tenderlərdə İştirak: Dayanıqlı inkişaf hesabatları ADY-nin beynəlxalq maliyyə institutlarından maliyyə dəstəyi almaq və xarici tenderlərdə iştirak etmək imkanlarını genişləndirir.
Azərbaycanın Yerüstü Nəqliyyat Agentliyi (AYNA)
Azərbaycanın Yerüstü Nəqliyyat Agentliyi də ESG prinsiplərinin inteqrasiyasına böyük diqqət yetirir. Enerji səmərəliliyinin artırılması, ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələrinin təşviqi və ictimai nəqliyyatın optimallaşdırılması agentliyin əsas məqsədlərindəndir. Yerüstü nəqliyyat sistemində karbon emissiyalarının azaldılması və yenilikçi texnologiyaların tətbiqi üçün bir sıra layihələr həyata keçirilir.
Bakı Metropoliteni
Bakı Metropoliteni ESG prinsiplərinə uyğun olaraq bir sıra təşəbbüslər həyata keçirir. Metropoliten enerji səmərəliliyini artırmaq üçün modernizasiya layihələrini həyata keçirir, ekoloji cəhətdən təmiz enerji mənbələrindən istifadəni artırır və sosial məsuliyyət layihələri çərçivəsində işçi qüvvəsinin inkişafına və ictimaiyyəti məlumatlandırma kampaniyalarına önəm verir.
Azərbaycan Hava Yolları (AZAL)
AZAL ESG prinsiplərinə uyğun olaraq ətraf mühitin qorunması və sosial məsuliyyət təşəbbüslərini həyata keçirir. AZAL enerji səmərəliliyini artırmaq üçün yeni və daha yeni nəsil təyyarələr alır, karbon emissiyalarını azaltmaq üçün müxtəlif tədbirlər görür və yerli icmalarla əməkdaşlıq edir. Şirkət həmçinin şəffaflıq və şəffaf idarəetmə təcrübələrini artırmaq üçün davamlı hesabatlar dərc edir.
ADY üçün mümkün ESG strategiyaları
Bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün ADY bir sıra strateji tədbirlər qəbul edir:
- Strateji Tərəfdaşlıqlar: Beynəlxalq təşkilatlar və maraqlı tərəflərlə əməkdaşlıqlar ekspertiza və resursları artırmağa kömək edir.
- İnnovasiya və Texnologiya: yüksək texnologiyalara yatırımlar dayanıqlılıq səylərini gücləndirir.
- Potensialın Artırılması: Təlim və inkişaf təşəbbüsləri işçiləri ESG-nin icrası üçün zəruri bacarıqlarla təmin edir.
ESG-ni icra etməklə qurum hansı üstünlükləri əldə edir?
ESG prinsiplərinə keçid ADY-nin performansına əhəmiyyətli təsiri olmuşdur. Artan enerji səmərəliliyi və azalan emissiyalar əməliyyat performansını yaxşılaşdırmışdır. Şəffaflıq və sosial məsuliyyət maraqlı tərəflərin şirkətı qarşı etibarını artırmaqla quruma korporativ nüfuzunu artırmağa təkan verib.
ADY-nin Sosial Həssas Qruplarla İş nümunəsi və İnkluziv Nəqliyyat
ADY-nin ESG prinsipləri çərçivəsində sosial həssas qruplarla iş və inkluziv nəqliyyat təşəbbüsləri də mühüm yer tutur. ADY, maneəsiz səyahət layihələri vasitəsilə əlillər, müharibə veteranları, autizm sindromlu insanlar və yaşlılar üçün nəqliyyatda əlçatanlığı artırır. Şirkət həmçinin gender bərabərliyi və sosial inkluziya təşəbbüslərinə də dəstək verir, iş yerlərində inkluziv mühitin yaradılmasına çalışır.
Dəmir Yollarının Ətraf Mühitə Töhfələri
Dəmir yolları nəqliyyat sektorunda digər nəqliyyat növlərinə nisbətən ətraf mühitə daha az zərər verir. Yük daşımalarında dəmir yollarından intensiv istifadə edilməsi karbon emissiyalarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. ADY, bu üstünlükləri artırmaq üçün enerji səmərəliliyini artırmaq və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadəni genişləndirmək baxımından davamlı səylər göstərir. Günəş panelləri ilə təchiz olunmuş Yeni Gəncə və Yeni Biləcəri Lokomotiv Depoları bu baxımdan irəliyə atılan uğurlu addımlardandır. Üstəlik ölkə dəmir yollarının təxminən 63%-ninelektriklışdirilməsi, Böyük Kəsik-Ucar istiqamətində sabit cərəyandan dəyişən cərəyana keçid daha bir uğur göstəricisidir. Dəyişə cərəyana keçid hərəkət tərkibinin uzun müddətli və səmərəli istismarına, iqdisadi səmərəliliyə geniş yol açır.
ADY, 2023-cü ildə BMT-nin Qlobal Sazişinə üzv olmuşdur ki, bu da qurum qarşısında insan hüquqlarına hörmət, əmək standartlarına riayət, ətraf mühitin qorunması və korrupsiyaya qarşı mübarizə öhdəliklərini qoyur.
Dayanıqlı İnkişaf Hesabatı: ADY hazırda Dayanıqlı İnkişaf Hesabatının hazırlanması üzərində çalışır. Bu hesabat, şirkətin dayanıqlılıq strategiyalarını, nailiyyətlərini və gələcək hədəflərini əks etdirəcəkdir. Bu cür hesabatlar ADY-yə nə vəd edir?
- Şəffaflıq və Hesabatlılıq: Dayanıqlı inkişaf hesabatları şirkətin şəffaflıq və hesabatlılıq səviyyəsini artırır, maraqlı tərəflərin şirkətə olan etibarını möhkəmləndirir.
- Strateji Planlama: Hesabatlar şirkətin uzunmüddətli strateji planlarını və dayanıqlılıq hədəflərini dəqiq müəyyən etməyə kömək edir.
- Maliyyə Performansı: Dayanıqlı fəaliyyətlər nəticəsində uzunmüddətli maliyyə performansının yaxşılaşması gözlənilir.
- Maraqlı Tərəflərlə Əlaqələr: Dayanıqlı inkişaf hesabatları maraqlı tərəflərlə əlaqələri gücləndirir və onların şirkətin fəaliyyətləri barədə məlumatlılığını artırır.
- Beynəlxalq Maliyyə İnstitutları və Xarici Tenderlərdə İştirak: Dayanıqlı inkişaf hesabatları ADY-nin beynəlxalq maliyyə institutlarından maliyyə dəstəyi almaq və xarici tenderlərdə iştirak etmək imkanlarını genişləndirir.
Bəs Azərbaycan Dəmir Yollarının Dayanıqlılıq Hesabatı hazırlaması digər nəqliyyat iştirakçıları üçün öncül rol oynaya bilərmi?
Təbii ki, ADY-nin dayanıqlılıq hesabatı hazırlaması digər nəqliyyat iştirakçıları üçün öncül rol oynaya bilər. Bu, digər şirkətlərə ESG prinsiplərinin faydalarını göstərmək və onları dayanıqlılıq strategiyalarını inkişaf etdirməyə təşviq etmək üçün əla nümunə ola bilər. Hesabatlar isə ESG-nin əhəmiyyətini vurğulamaq və dayanıqlı inkişafın vacibliyini göstərmək üçün əhəmiyyətli bir vasitədir.
ESG Keçidində Çətinliklər
Bu səylərə baxmayaraq, ESG prinsiplərinə keçid müəyyən çətinliklərlə üzləşir. Maliyyə məhdudiyyətləri yeni təcrübələrin sürətlə qəbul edilməsini məhdudlaşdırır. Texnoloji maneələr də mövcuddur, çünki qabaqcıl infrastruktur və texnologiyalar tələb olunur. Əlavə olaraq, təkamül edən tənzimləmə mühiti davamlı uyğunlaşma və riayət etmə tələb edir.
ADY baxımından ESG-nin səmərəli icrası üçün ehtimal olunan strategiyalar
Bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün ADY bir sıra strateji tədbirlər qəbul etmişdir:
- Strateji Tərəfdaşlıqlar: Beynəlxalq təşkilatlar və maraqlı tərəflərlə əməkdaşlıqlar ekspertiza və resursları artırmağa kömək edir.
- İnnovasiya və Texnologiya: Kəsərli texnologiyalara yatırımlar dayanıqlılıq səylərini gücləndirir.
- Potensialın Artırılması: Təlim və inkişaf təşəbbüsləri işçiləri ESG icrası üçün zəruri bacarıqlarla təchiz edir.
ESG-nin mümkün təsir elementləri
ESG icrasının ADY-nin performansına təsiri əhəmiyyətli olmuşdur. Artan enerji səmərəliliyi və azalan emissiyalar əməliyyat performansını yaxşılaşdırmışdır. Daha böyük şəffaflıq və sosial məsuliyyət maraqlı tərəflərin etibarını və korporativ nüfuzunu artırmışdır. İlkin yatırımlar yüksək olsa da, uzunmüddətli maliyyə performansının xərclərin qənaəti və artırılmış səmərəlilik nəticəsində yaxşılaşacağı gözlənilir.
ADY-nin Sosial Həssas Qruplarla İş və İnkluziv Nəqliyyat kampaniyası
ADY-nin ESG prinsipləri çərçivəsində sosial həssas qruplarla iş və inkluziv nəqliyyat təşəbbüsləri də mühüm yer tutur. ADY, maneəsiz səyahət layihələri vasitəsilə əlillər və yaşlılar üçün nəqliyyatda əlçatanlığı artırır. Şirkət həmçinin gender bərabərliyi və sosial inkluziya təşəbbüslərinə də dəstək verir, iş yerlərində inkluziv mühitin yaradılmasına çalışır.
ESG prinsiplərinə keçiddən danışmışkən qonşu ölkələrdə bu sahədə görülən işlərə toxunmaq da yerinı düşər.
Belə ki, Gürcüstan ESG prinsiplərini nəqliyyat sektoruna inteqrasiya etmək üçün əhəmiyyətli addımlar atmışdır. Ölkə enerji səmərəliliyini artırmaq üçün bərpa olunan enerji layihələrinə sərmayə yatırmışdır. Gürcüstan Dəmir Yolları isə ESG hesabatlarını müntəzəm dərc edir və şəffaflıq prinsiplərinə riayət edir.
Türkiyə
Türkiyə nəqliyyat sektorunda ESG prinsiplərinin inteqrasiyasında qabaqcıl mövqeyə sahibdir. TCDD (Türkiyə Dövlət Dəmir Yolları) enerji səmərəliliyini artırmaq və karbon emissiyalarını azaltmaq üçün innovativ texnologiyalara sərmayə qoyur. Sosial məsuliyyət layihələri çərçivəsində TCDD işçi qüvvəsinin inkişafına və icma layihələrinə böyük diqqət yetirir.
Qazaxıstan
Qazaxstan ESG prinsiplərini nəqliyyat sektorunda tətbiq etmək üçün enerji səmərəliliyi və ətraf mühitin qorunmasına böyük diqqət yetirir. Qazaxstan Dəmir Yolları ətraf mühitin qorunması layihələrinə sərmayə qoyur və ESG hesabatlarını şəffaf şəkildə dərc edir.
Rusiya
Rusiya nəqliyyat sektorunda ESG prinsiplərinin tətbiqinə böyük əhəmiyyət verir. Rusiya Dəmir Yolları enerji səmərəliliyini artırmaq və karbon emissiyalarını azaltmaq üçün qabaqcıl texnologiyalara sərmayə qoyur. Şəffaflıq Rusiya Dəmir Yollarının idarəetmə strategiyalarının ön sıralarında yer alır.
Gələcəyə Baxış
Bəs Azərbaycanın nəqliyyat oyunçuları gələcəyə baxış planlarında ESG ilə bağlı nələri görmək istərdilər?
Hələlik bu istiqamətdə ADY daha iddialı çıxpşlar edir. Dayanıqlı İnkişaf Hesabatı üzərində çalışan qurum yaxın aylarda bu hesabatı və gələcəyə baxışını bütün maraqlı tərəflər, o cümlədən media üçün əlçatan edəcək. ADY səylərini qlobal və regional səviyyədə ən yaxşı təcrübələrlə müqayisə etmək güclü tərəfləri və təkmilləşmə imkanlarını vurğulayır. Beynəlxalq və regional nümunələrdən öyrənmək ESG strategiyalarının təkmilləşdirilməsi üçün dəyərli məlumatlar təmin edə bilər.
ESG prinsiplərinin uğurlu inteqrasiyasını təmin etmək üçün qurum aşağıdakı istiqamətlər üzrə inamla iş aparır:
- Əlavə Maliyyə Dəstəyi: İctimai-özəl tərəfdaşlıqlar və beynəlxalq qrantlar vasitəsilə əlavə maliyyələşdirməni təmin etmək.
- Texnoloji İnkişaflar: Ətraf mühit performansını yaxşılaşdırmaq üçün qabaqcıl texnologiyalara yatırımlar etmək.
- Tənzimləmə Uyğunlaşması: Uyğunluğu təmin etmək və rəqabət üstünlüyünü qorumaq üçün təkamül edən qaydalara davamlı uyğunlaşma.
- Maraqlı Tərəflərlə Əlaqə: Maraqlı tərəflərlə əlaqələri gücləndirmək ESG təşəbbüsləri üçün etibar və dəstək yaratmaq.
Əminliklə deyə bilərik ki, ADY 2023-cü ildən etibarən ESC və dayanıqlı inkişafa yönəlik işlərə xüsusi həssaslıqla yanaşır. Azərbaycanın nəqliyyat sektorunda, xüsusən də ADY-də ESG prinsiplərinə keçid ümidverici nəticələr göstərir. Çətinliklər olsa da, bu prinsiplərin qəbulu dayanıqlılıq, əməliyyat səmərəliliyi və maraqlı tərəflərin etibarı baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Davamlı sərmayələr, innovasiya və strateji tərəfdaşlıqlar ESG təcrübələrinin uğurlu inteqrasiyası üçün vacib olacaq.
Dayanıqlılığa gedən yol davamlı bir səyahətdir. ESG prinsiplərini qəbul etməklə, Azərbaycanın nəqliyyat sektoru daha yaşıl, daha məsuliyyətli və şəffaf bir gələcəyə doğru yol açır. Gürcüstan, Türkiyə, Qazaxstan və Rusiya kimi qonşu ölkələrin təcrübələri də Azərbaycanın bu yolda daha da irəliləməsinə dəstək olacaqdır.
Samir Güləliyev
